Dawne biuro zakładów „Krusche-Ender” z Prządkami – niesamowite miejsce Pabianicach
Biuro główne (kantor) zakładów Krusche-Ender (Pabianice) mieści się przy ulicy Zamkowej 3, nieopodal Starego Rynku. Budynek zbudowano jeszcze w XIX wieku, dokładniej w 1865 roku, utrzymany w stylu neorenesansowym. Nad wejściem dominuje bogato zdobiony tympanon z trzema prządkami. Ta rzeźba na wiele lat stała się symbolem przemysłowych Pabianic i zapisał się w historii miasta. Kilka lat temu budynek został pięknie wyremontowany, a obecnie lokale wynajmuje się przeróżnym prywatnym firmom i instytucjom.
Największe zakłady włókiennicze w Pabianicach – Fabryki Krusche-Ender
Osiadły w mieście Saksończyk – Gottlieb Krusche – rozpoczął działalność od tkalni ręcznej. Posiłkując się pożyczkami, powoli udawało mu się rozwijać przedsiębiorstwo, które wkrótce miało się okazać najprężniej działającym zakładem w kraju. Pierwszy istotny przełom nastąpił w połowie XIX wieku, kiedy do fabryki sprowadzono pierwsze krosna mechaniczne do wyrobu tkanin wełnianych, półwełnianych oraz półjedwabnych. Niespełna kilka lat później w zakładach pracowały już trzy maszyny parowe, a poziom mechanizacji stale się zwiększał. Wśród produkowanych wtedy tkanin były między innymi delikatne muśliny, tkaniny pościelowe, pończochy, płótna bawełniane i korty wełniane. Była to wówczas druga największa fabryka w Polsce, zatrudniająca ponad 600 pracowników.
W 1856 roku do zakładów dołączył także mistrz tkacki z Saksonii – Karol Ender. Szybko zasiadł w zarządzie firmy, a w 1874 roku zmieniono nazwę kompleksu na “Zakłady Krusche-Ender”. Pracownicy mieli dostęp do programów socjalnych, mogli też korzystać z usług kulturalno-oświatowych. Powstała zakładowa Kasa Chorych, domy dla robotników, niewielki prywatny szpital, a także szkoła podstawowa dla 150 dzieci. W czasie wojny fabrykę przejęli Niemcy, którzy przekierowali jej działalność na potrzeby wojskowe. Obecnie imponującą pozostałością po świetlanej przeszłości zakładów Kruscher’ów i Enderów jest gmach główny, którego architektura ściany frontowej nawiązuje do neogotyku. Choć nadal znaczna część powierzchni jest niezagospodarowana, to powoli prywatni przedsiębiorcy wynajmują tam przestrzenie do swoich działalności.
Krusche-Ender Pabianice – ciekawe informacje
Po II wojnie światowej zakłady przeszły do własności państwowej i otrzymały nową, oficjalną nazwę „Pabianickie Zakłady Przemysłu Bawełnianego im. Rewolucji 1905 r.”. Rewitalizacja elewacji przywróciła budynkowi jego dawnej świetności. Biuro główne zwraca na siebie uwagę swoim wyglądem. Jest to wyjątkowy dwupiętrowy budynek utrzymany w stylu neorenesansowym. Powstał w 1865 roku i kilka lat temu odzyskał swój wytworny wygląd, dzięki pracom konserwatorskim. Na szczycie środkowej fasady gmachu znajduje się oryginalna rzeźba przedstawiająca trzy prządki. Naprzeciwko dawnego biura głównego i kantoru można podziwiać dawne budynki fabryczne zakładów, znajdujące się przy ulicy Zamkowej.
Budynki zakładów stanowią symbol XIX-wiecznej potęgi oraz bogactwa pabianickich przedsiębiorców. Cały kompleks fabryczny mieści się na terenie miasta, dlatego można dogodnie dostać się do nich komunikacją miejską. Do samych Pabianic droga samochodem z Łodzi zajmuje nieco ponad 20 minut przy sprzyjających warunkach drogowych. To zatem doskonały pomysł na jednodniową wycieczkę.
Pomysł na wycieczkę w okolice Łodzi
Według źródeł historycznych Pabianice powstały na przełomie X i XI wieku. Dynamiczny rozwój tego miasta przypadł na okres XVI i XVII wieku. Wówczas Pabianice zamieszkiwało jedynie nieco ponad 1000 osób – prężnie działały cechy rzemieślników, kołodziejów, kowali, piekarzy, rzeźników, szewców, sukienników, kuśnierzy i wielu innych. Niestety przez falę epidemii, pożarów i grabieży pod koniec XVIII wieku Pabianice liczyły już tylko około 300 mieszkańców. Czas największego rozwoju przemysłowego przypada po burzliwej historii na okres XIX wieku. Do Pabianic przyjeżdżali fachowcy i liczni pracownicy, którzy dostawali zatrudnienie w zakładach włókienniczych, głównie w fabryce „Krusche-Ender”.
Nie bez powodu przez Pabianice przebiegają liczne szlaki turystyczne piesze lub rowerowe. Oprócz odwiedzenia dawnego biura zakładów „Krusche-Ender” z Prządkami miasto ma wiele do zaoferowania. Wycieczkę można połączyć z pobytem w Łodzi – miasta dzieli jedynie niecałe pół godziny dojazdu samochodem, sprawnie można także dostać się tam pociągiem. To doskonałe miejsce, żeby obejrzeć typowo postprzemysłowy kompleks budynków fabrycznych, które w Pabianicach doskonale się zachowały. Z pewnością zabytki takie jak renesansowy dwór obronny, Kościół pod wezwaniem św. Mateusza, klasycystyczny kościół ewangelicko-augsburski pod wezwaniem św. Piotra i św. Pawła czy charakterystyczny Dom Tkaczy przypadną do gustu miłośnikom historii oraz osobom chcących poznać ciekawostki z regionu.
